Karmel amoniakalno-siarczynowy, znany jako barwnik E150d, jest jednym z najpowszechniej stosowanych dodatków do żywności na świecie. Choć nadaje produktom charakterystyczny brązowy kolor i znajduje się w wielu popularnych napojach i żywności, jego bezpieczeństwo budzi kontrowersje. Czy rzeczywiście powinniśmy się obawiać tego składnika w naszej codziennej diecie? Przyjrzyjmy się bliżej temu, czym jest E150d, gdzie występuje i jakie może mieć konsekwencje dla naszego zdrowia.
Czym jest barwnik E150d i jak powstaje?
E150d, czyli karmel amoniakalno-siarczynowy (karmel amoniakalno-siarczanowy), należy do grupy barwników karmelowych oznaczonych symbolami od E150a do E150d. Jest to substancja uzyskiwana w procesie kontrolowanej obróbki termicznej węglowodanów z dodatkiem związków amoniaku i siarczanów. Najczęściej wykorzystuje się do tego cukry, które pod wpływem wysokiej temperatury i dodatkowych składników przechodzą szereg złożonych reakcji chemicznych.
Karmel amoniakalno-siarczynowy (E150d) powstaje poprzez ogrzewanie cukrów w obecności związków amoniaku i siarczynów, co prowadzi do złożonych reakcji chemicznych tworzących brązowy barwnik.
W przeciwieństwie do naturalnego karmelu, który powstaje po prostu przez ogrzewanie cukru, E150d zawiera dodatkowe związki chemiczne, które znacząco modyfikują jego właściwości. Dzięki temu procesowi barwnik zyskuje intensywniejszy kolor, większą stabilność oraz odporność na zmiany pH i temperatury. Te cechy sprawiają, że przemysł spożywczy preferuje go nad tradycyjnym, naturalnym karmelem.
Gdzie znajdziemy barwnik E150d w codziennej diecie?
Karmel amoniakalno-siarczynowy jest jednym z najczęściej stosowanych barwników spożywczych na świecie. Prawdopodobnie codziennie spożywasz produkty, które go zawierają, nawet o tym nie wiedząc. Oto lista najpopularniejszych produktów z E150d:
- Napoje gazowane typu cola
- Piwo, whisky i inne napoje alkoholowe
- Sosy (np. sojowy, worcestershire)
- Pieczywo, zwłaszcza ciemne
- Słodycze i wyroby cukiernicze
- Gotowe zupy i sosy w proszku
- Lody i desery
- Produkty zbożowe
Popularność E150d wynika z jego wyjątkowej stabilności, intensywnego koloru i relatywnie niskiego kosztu produkcji. Przemysł spożywczy chętnie sięga po ten barwnik, gdyż pozwala nadać produktom atrakcyjny wygląd i konsystentny kolor bez względu na warunki przechowywania czy przetwarzania. To sprawia, że produkty zawierające E150d wyglądają apetycznie na półkach sklepowych i zachowują swój wygląd przez długi czas.
Potencjalne zagrożenia związane z barwnikiem E150d
Choć karmel amoniakalno-siarczynowy jest dopuszczony do użytku w żywności zarówno w Unii Europejskiej jak i w Stanach Zjednoczonych, badania naukowe wskazują na kilka potencjalnych problemów zdrowotnych związanych z jego spożyciem. Warto poznać te zagrożenia, aby świadomie podejmować decyzje żywieniowe.
Związki 4-MEI
Jednym z głównych problemów związanych z E150d jest obecność 4-metyloimidazolu (4-MEI), który powstaje podczas produkcji tego barwnika. 4-MEI został sklasyfikowany przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) jako „możliwie rakotwórczy dla ludzi” (grupa 2B). Badania na gryzoniach wykazały, że długotrwała ekspozycja na wysokie dawki 4-MEI może przyczyniać się do rozwoju nowotworów, szczególnie płuc i wątroby. Choć stężenia w żywności są znacznie niższe niż w badaniach laboratoryjnych, regularne spożywanie produktów z E150d może prowadzić do kumulacji tego związku w organizmie.
Reakcje alergiczne
U niektórych osób E150d może wywoływać reakcje alergiczne, szczególnie u osób uczulonych na siarczyny. Objawy mogą obejmować:
- Bóle głowy i migreny
- Wysypki skórne i zaczerwienienia
- Problemy żołądkowo-jelitowe (nudności, bóle brzucha)
- Trudności w oddychaniu (u osób szczególnie wrażliwych, zwłaszcza astmatyków)
Wpływ na układ pokarmowy
Niektóre badania sugerują, że regularne spożywanie produktów zawierających E150d może negatywnie wpływać na florę bakteryjną jelit i przyczyniać się do problemów trawiennych. Zaburzenie równowagi mikrobioty jelitowej może prowadzić do dolegliwości takich jak biegunka, wzdęcia czy dyskomfort brzuszny. Długotrwałe spożycie może również wpływać na przepuszczalność jelit, co potencjalnie przyczynia się do rozwoju stanów zapalnych w organizmie.
Co mówią badania naukowe o szkodliwości E150d?
Ocena rzeczywistego ryzyka związanego z barwnikiem E150d jest skomplikowana i często niejednoznaczna. Oto najważniejsze fakty wynikające z badań naukowych, które pomogą ci lepiej zrozumieć potencjalne zagrożenia:
1. Dawka ma kluczowe znaczenie – większość badań wskazujących na szkodliwość 4-MEI przeprowadzono przy dawkach znacznie wyższych niż te, na które narażeni są konsumenci w normalnej diecie. Jednak nawet mniejsze dawki przyjmowane regularnie przez długi czas mogą budzić obawy.
2. Limit dziennego spożycia – Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) ustalił dopuszczalne dzienne spożycie (ADI) dla barwników karmelowych na poziomie 300 mg/kg masy ciała. Dla osoby ważącej 70 kg oznacza to 21 gramów dziennie, co jest wartością stosunkowo wysoką i trudną do przekroczenia przy zróżnicowanej diecie.
3. Różnice w regulacjach między krajami – W Kalifornii produkty zawierające powyżej 29 mikrogramów 4-MEI na porcję muszą zawierać ostrzeżenie o potencjalnym ryzyku nowotworowym, co skłoniło niektórych producentów do modyfikacji receptur. Pokazuje to, że ocena bezpieczeństwa tego dodatku nie jest jednolita na całym świecie.
W 2011 roku Centrum Nauki w Interesie Publicznym (CSPI) w USA złożyło petycję do FDA o zakazanie stosowania barwników karmelowych zawierających 4-MEI lub przynajmniej wymaganie ostrzeżeń na etykietach produktów.
Należy jednak podkreślić, że większość organów regulacyjnych na świecie, w tym EFSA, nadal uznaje E150d za bezpieczny dodatek do żywności przy zachowaniu zalecanych limitów spożycia. Kontrowersje dotyczące bezpieczeństwa E150d pokazują, jak trudna jest ocena długoterminowego wpływu dodatków do żywności na zdrowie człowieka.
Jak ograniczyć spożycie barwnika E150d?
Jeśli chcesz zmniejszyć ilość karmelu amoniakalno-siarczynowego w swojej diecie, oto kilka praktycznych wskazówek, które możesz zastosować już od dziś:
1. Czytaj etykiety produktów – zawsze sprawdzaj skład, szukając oznaczeń E150d, karmel amoniakalno-siarczynowy lub karmel amoniakalno-siarczanowy. Pamiętaj, że im dalej na liście składników znajduje się dany dodatek, tym mniej go w produkcie.
2. Wybieraj produkty naturalne i nieprzetworzone – świeże owoce, warzywa, mięso czy nabiał rzadko zawierają sztuczne barwniki. Im bliżej natury, tym mniejsze ryzyko obecności E150d.
3. Przygotowuj posiłki w domu od podstaw – gotowanie daje ci pełną kontrolę nad składnikami. Możesz uzyskać naturalny brązowy kolor potraw używając przypraw takich jak kurkuma, papryka czy naturalny karmel.
4. Ogranicz spożycie napojów typu cola i ciemnych napojów gazowanych – to jeden z głównych źródeł E150d w diecie, szczególnie u dzieci i młodzieży. Zastąp je wodą, herbatą lub domowymi napojami.
5. Wybieraj świadome alternatywy – na rynku pojawia się coraz więcej produktów barwionych naturalnymi składnikami zamiast syntetycznych barwników. Szukaj produktów oznaczonych jako „bez sztucznych barwników” lub „barwione naturalnymi składnikami”.
Całkowite wyeliminowanie E150d z diety może być trudne ze względu na jego powszechność, ale świadome wybory żywieniowe mogą znacząco zmniejszyć ekspozycję na ten dodatek. Nawet częściowe ograniczenie produktów zawierających karmel amoniakalno-siarczynowy może przynieść korzyści zdrowotne, szczególnie dla osób wrażliwych.
Warto pamiętać, że zrównoważona dieta oparta na naturalnych, nieprzetworzonych produktach jest najlepszym sposobem na unikanie nie tylko E150d, ale również wielu innych potencjalnie problematycznych dodatków do żywności. Stopniowe zmiany nawyków żywieniowych mogą prowadzić do znaczącej poprawy jakości diety i ogólnego stanu zdrowia.